Het nieuwe normaal: wat is de impact van corona op zorginnovatie?

De coronacrisis heeft in korte tijd veel veranderd in de zorg. Hoe kijken de deelnemers van de Zorgambassade aan tegen de ontwikkelingen? We spraken met Zorgambassadeurs Herre van Kaam en David de Wilde.

Herre van Kaam

Herre van Kaam is organisatieadviseur in de zorg in Nederland en één van de eigenaren van Vreelandgroep Organisatieadviseurs. Het bureau werkt alleen in de zorg in Nederland, en heeft als missie de zorg beter te maken. Herre werkt zowel in de cure, met name voor ziekenhuizen met capaciteitsvraagstukken in de patiëntenzorg, en bij vakgroepen om hun bedrijfsvoering te verbeteren. In de care werkt hij aan grote organisatieveranderingen, zowel in de ouderenzorg als in de VG, bij het invoeren van nieuwe werkwijzen en als coach van teams, met name gericht op zelforganisatie en het vergroten van de regie van cliënten.

David de Wilde

David zet zich in voor een duurzaam en toegankelijk zorgstelsel. Een mensgerichte aanpak ziet hij daarbij als de basis voor het succesvol ontwikkelen en implementeren van nieuwe concepten. Als innovatiemanager bij Zilveren Kruis ontwerpt hij schaalbare businessmodellen die bijdragen aan een positieve gezondheid. Onlangs was hij themapartner bij de Nationale Denktank over een gezonde digitale samenleving. Hij heeft een MSc Behavioural Economics & Game Theory behaald aan de Universiteit van Amsterdam.

Hoe is je visie op innovatie in de zorg veranderd door de coronacrisis?

Herre:

‘Ik zie in de praktijk dat innovaties die voorheen niet van de grond kwamen, nu snel van de grond komen. Met name het werken op afstand is noodgedwongen snel geïmplementeerd.

Ook richtlijnen en procedures om veilig met cliënten te kunnen werken werden snel ingevoerd. Normaalgesproken moet hier eerst een aantal keer over vergaderd worden. In verpleeghuizen hingen bijvoorbeeld binnen korte tijd posters met instructies hoe je handen moet wassen en een mondkapje moet gebruiken.

Als je ziet wat er nu mogelijk is, denk je: waarom kon dit eerder niet? Het is jammer dat er een ramp nodig was om dit voor elkaar te krijgen.

Ik zie ook dat er wordt geïnnoveerd in hoe zorginstellingen aangestuurd worden. Leidinggevenden zitten door de crisis dichter op de bal, zetten sneller expertise bij elkaar, besluitvorming is sneller en daadkrachtiger. Daarbij zijn ze fysiek aanwezig op de werkvloer om steun te geven aan het zorgpersoneel.’

David:

‘De plannen en ideeën waren er al, maar nu er noodgedwongen zorg op afstand geleverd wordt, ervaren mensen hoe dit is en komt er een nieuw normaal. 

Een goed voorbeeld is de ggz. Hier was altijd een mentale barrière rondom de digitalisering van zorg. Nu de omstandigheden ons ertoe dwingen toch massaal online te behandelen, horen we steeds meer positieve geluiden vanuit zowel patiënt als behandelaar. Zorg op afstand is niet meer voorbehouden aan een kleine groep pioniers, maar een noodzaak voor iedereen. Als we dit inclusieve principe kunnen vasthouden, ben ik ervan overtuigd dat de gedragsverandering, die nu nog onwennig en onvrijwillig is, een structurele en positieve impact zal hebben op de betaalbaarheid en toegankelijkheid van de zorg.’

Welke problemen in de zorg worden door de coronacrisis nog meer zichtbaar?

Herre:

‘Er is ruimte voor verbetering voor een goede coördinatie van de zorgvraag. Concentratie van zorg verloopt moeizaam in Nederland: samenwerken en concurreren tegelijk blijft lastig. Het weer opstarten van de geplande reguliere zorg is ook een grote opgave die om coördinatie vraagt. Al lijkt me een landelijke coördinatie hierin niet wenselijk tot al te veel detail: laat het aan de zorgaanbieders in de regio om het met elkaar goed te organiseren.  

We verzorgen en verplegen kwetsbare ouderen bij elkaar op een plek in verpleeghuizen. Is dit de beste manier? We zien nu ook welke risico’s dit met zich meebrengt. Zouden we niet veel meer alternatieven hiervoor kunnen hebben?’

David:

‘Er gaat veel energie naar de zwaarst getroffen coronapatiënten. Dit is volkomen terecht. Maar er is ook een grote groep patiënten die onzichtbaar blijft en daardoor minder aandacht krijgt. Meer dan 40% van de bevolking voelt zich eenzaam. Dit gaat niet alleen over de ouderen in verpleegtehuizen. De mens is een sociaal dier dat gebaat is bij een gezonde omgeving en positieve relaties. Zonder de juiste zorg leiden de quarantainemaatregelen tot fysieke en sociaalpsychologische gezondheidsproblemen op de lange termijn.’

Wat is het belangrijkste wat nu nodig is? Wat is jullie top 3?

Herre:

‘Opstarten van zorg die is uitgesteld. Er is een gigantische hoeveelheid aan zorg uitgesteld en die moet nu weer worden opgestart.

De goede dingen die het ons gebracht heeft, vasthouden. Bijvoorbeeld het houden van spreekuren op afstand. Dit kan onderdeel worden van de normale procedure. Of de samenwerking tussen ziekenhuizen: wie kan waar het beste of snelst worden geholpen?

We hebben te maken met een tekort aan zorgpersoneel. Is er een mogelijkheid om de extra mensen die zich voor de coronacrisis hebben aangemeld te behouden voor de zorg? Of kunnen we ze in de toekomst oproepen als het weer nodig is?’

David:

‘De mogelijkheden van digitalisering en zorg op afstand moeten we omarmen. De coronacrisis heeft het zorgsysteem opengezet: de innovatieve ideeën waar we al jaren over spreken worden nu daadwerkelijk uitgevoerd. Laten we dit momentum benutten en het experiment aangaan.

We moeten meer oog krijgen voor onzichtbare patiënten en hen preventief ontzorgen. Het ontlasten van de IC en het bestrijden van de crisis is het doel, maar een gezonde en duurzame samenleving is ons streven op lange termijn.

Er moet discussie blijven over de betaalbaarheid van de zorg. De nauwe samenwerking die door de coronacrisis is ontstaan tussen zorgverleners onderling en tussen zorgverleners en toezichthouders moeten we vasthouden, maar de betaalbaarheid (en daarmee toegankelijkheid) van de zorg moeten we kritisch blijven beoordelen.’